جستاری در باب تجربة تجدد سیاسی در ایران عصر قاجار

نوع مقاله : کوتاه

نویسنده

گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

چکیده

عصر قاجار با بحران‌های مهمی آغاز شد. اصلی‌ترین آن، جنگ با روسیه و شکست‌های پیاپی از آن‌ها بود. در ظاهر، این شکستی جنگی بود، اما در پس آن، بحرانی نهفته بود که موجب شد برخی کارگزاران حکومت قاجار، متوجه کاستی‌ها در امور شوند. این کاستی‌ها نشانۀ آن بود که اکنون دیگر با بهره‌گیری از سازوکارهای حکومتی قدیم نمی‌توان امور را سامان داد. این، یک روی بحران بود که بیشتر به حکومتگری سنتی بازمی‌گشت و اگر هم بنا بود اصلاحی صورت گیرد، بی‌شک در این زمینه بود، چنانکه اصلاحات «نظام جدیدِ» عباس میرزا، در آذربایجان، بیش از همه حول‌و‌حوش دیوان‌سالاری سنتی و نیروهای نظامی بود. سوی دیگر این بحران را برخی سفرنامه‌نویسان ایرانی، با مشاهدۀ جهان جدید، با دید نو، درک کردند. آغاز داستان درازدامنِ تجربۀ تجدد ایرانی را باید در این سفرنامه‌ها دید. بنابراین، آغاز سفر دور و دراز تجدد ایرانی و تجربه‌های مختلف و متنوع آن، از این مشاهدات آغاز شد. در این پژوهش کتابخانه‌ای، وجوه بیشتر سیاسی این تجربه با هدف فراهم‌کردن چارچوبی برای شناخت آن بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزة موضوعی: ایران

Scope: Iran

آجودانی م. (1382). مشروطۀ ایرانی. تهران: اختران.
توکلی طرقی م. (1395). تجدّد بومی و بازاندیشی تاریخ. ویراست 2، تهران: پردیس دانش.
ثقة‌الاسلام تبریزی. (1387)، «رسالۀ لالان»، رسائل مشروطیت، (مشروطیت به‌روایت موافقان و مخالفان). تألیف، تصحیح و تحشیۀ زرگری‌نژاد غ‌ح. ج2. تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
حائری ع. (1380). نخستین رویارویی اندیشه‌گران ایرانی با دورویۀ تمدن بورژوازی غرب. تهران: امیرکبیر.
دهخدا ع‌‌ا. (1377). لغتنامه. ج5، چ 2 دورة جدید. تهران: دانشگاه تهران.
عامری گلستانی ح. (1400). «مقدمه‌ای بر «تجربه تجددخواهی سیاسی» در ایران معاصر». مطالعات خاورمیانه. 28(3): 61-80. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.15601986.1400.28.3.4.7.
----------. (1383). تعامل اندیشه‌گران ایرانی با بنیادهای مدرنیتۀ اروپا در اواخر قاجاریة 1263-1334قمری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا.
فاضلی ن. (1394)، تجربۀ تجدّد: رویکردی انسان‌شناختی به امروزی‌شدن فرهنگ ایران. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
معتمد دزفولی ف. (1391). «تاریخ اندیشۀ جدید ایرانی». دفتر اوّل: آینه‌آوران و عصر رویارویی با غرب (سفرنامه‌های ایرانیان به‌فرنگ). تهران: شیرازه.
وحدت ف. (1383). رویارویی فکری ایران با مدرنیّت. ترجمة حقیقت‌خواه م. تهران: ققنوس.
 
References
Ajodani M. (2003). The Iranian Constitutional Movement. Tehran: Akhtaran. [in Persian]
Ameri Golestani H. (2004). The Interaction of Iranian Intellectuals with the Foundations of European Modernity in Late Qajar Era (1263–1334 AH). M.A. Thesis in Political Science. Islamic Azad University, Shahreza Branch. [in Persian]
Ameri Golestani H. (2021). “An Introduction to the ‘Experience of Political Modernization’ in Contemporary Iran”. Middle East Studies. 28(3): 61–80. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.15601986.1400.28.3.4.7. [in Persian]
Dehkhoda AA. (1998). Loghatnāmeh (Dictionary). Vol. 5, 2nd edition of the new series, Tehran: University of Tehran. [in Persian]
Haeri A. (2001). The First Encounter of Iranian Thinkers with the Dual Nature of Western Bourgeois Civilization. Tehran: Amir Kabir. [in Persian]
Fazeli N. (2015). The Experience of Modernity: An Anthropological Approach to the Modernization of Iranian Culture. Tehran: Institute for Cultural and Social Studies. [in Persian]
Motamed Dezfuli F. (2012). “The history of modern Iranian thought”. Vol. I: The Mirror-Bearers and the Era of Confrontation with the West (Iranian Travelogues to Europe), Tehran: Shirazeh. [in Persian]
Seqat-ol-Eslam Tabrizi (2008). “The Lālan Treatise,” in Treatises on Constitutionalism (Constitutionalism According to Supporters and Opponents). Edited and Annotated by Zargari-Nejad GH. Vol. 2. Tehran: Institute for Humanities Research and Development. [in Persian]
Tavakoli-Targhi M. (2016). Indigenous Modernity and Rethinking History. 2nd ed., Tehran: Pardis Danesh. [in Persian]
Vahdat F. (2004). Iran’s Intellectual Encounter with Modernity. trans. Haghighatkhah M. Tehran: Qoqnoos. [in Persian]

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 27 فروردین 1404
  • تاریخ دریافت: 24 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 25 فروردین 1404
  • تاریخ اولین انتشار: 27 فروردین 1404
  • تاریخ انتشار: 27 فروردین 1404