اثر تورم و کسری بودجة دولت بر رشد اقتصادی طی ادوار تجاری

احمدیان, اعظم

doi:10.22059/jcountst.2025.393398.1271

اثر تورم و کسری بودجة دولت بر رشد اقتصادی طی ادوار تجاری

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

اعظم احمدیان

گروه بانکداری، پژوهشکدة پولی و بانکی، بانک مرکزی ایران، تهران، ایران.

10.22059/jcountst.2025.393398.1271

چکیده

در این مقاله، آثار تورم بر رشد اقتصادی ایران، با درنظرگرفتن شرایط خاص اقتصاد ایران، یعنی ادوار تجاری مختلف و وجود کسری بودجة دولت، بررسی شده است. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی میزان آسیب‌پذیری رشد اقتصادی ایران در برابر تورم در شرایط گوناگون اقتصادی است. برای این منظور، از داده‌های سالانة اقتصاد کلان ایران در بازة زمانی ۱۳۷۰-۱۴۰۲م استفاده و با بهره‌گیری از روش خودرگرسیونی با وقفة توزیعی (ARDL)، آثار کوتاه‌مدت و بلندمدت تورم بر رشد اقتصادی تحلیل شده است. برپایة روش‌شناسی پژوهش، از رگرسیون آستانه‌ای برای تعیین آستانة بحرانی تورم، و نیز از متغیرهای تعاملی برای بررسی آثار متقابل تورم، کسری بودجه و ادوار تجاری استفاده شده است. به‌منظور تفکیک آثار تورم در شرایط رونق و رکود، از فیلتر هدریک- پرِسکات برای استخراج ادوار تجاری استفاده شد. متغیرهای کنترلی- نظیر نرخ ارز، شاخص قیمت سهام، موجودی سرمایة خالص، و هزینه‌های مصرفی (خصوصی و دولتی)- نیز در مدل لحاظ شده است. نتایج نشان می‌دهد که در شرایط رکود اقتصادی، تورم اثر مثبت (غیرخطی) بر رشد اقتصادی دارد. این اثر ناشی از تحریک تقاضای کل، انتقال سرمایه به‌سمت دارایی‌های واقعی، تسهیل سیاست‌های مالی انبساطی، و آثار روانی و انتظاری است. بااین‌حال، در دوره‌های رونق اقتصادی، تورم- به‌دلیل مدیریت‌نشدن نقدینگی، ضعف زیرساخت‌های تولیدی و سیاست‌های مالی ناکارآمد- بر رشد اقتصادی اثر منفی دارد. همچنین، نتایج نشان می‌دهد که افزایش نقدینگی و شاخص قیمت سهام اثر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی دارد، درحالی‌که افزایش هزینة مصرف خصوصی اثر منفی و معناداری دارد. بر اساس یافته‌های این پژوهش، به سیاستگذاران پیشنهاد می‌شود بر اهمیت مدیریت نقدینگی، تقویت زیرساخت‌های تولیدی و اصلاح سیاست‌های مالی در دوره‌های رونق اقتصادی توجه داشته باشند. همچنین، در شرایط رکود، سیاستگذاران باید بااحتیاط عمل کنند و از مزایای بالقوة تورم کنترل‌شده برای تحریک تقاضا و خروج از رکود بهره ببرند. به‌طورکلی، نتایج این پژوهش به سیاستگذاران اقتصادی در ایران کمک می‌کند تا با درک بهتر آثار تورم بر رشد اقتصادی در شرایط مختلف، سیاست‌های مناسب‌تری را برای مدیریت تورم و دستیابی به رشد اقتصادی پایدار اتخاذ کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اقتصاد

حوزة موضوعی: ایران

Scope: Iran

مراجع

Ahmad T. (2022). “Investigating the relationship between inflation and economic growth: A case of Pakistan”. Acta Pedagogia Asiana. 1(1): 1-8. https://doi.org/10.53623/apga.v1i1.64.

Alesina A, Ardagna S. (2010). "Large changes in fiscal policy: Taxes versus spending". NBER Working Paper. 24(1). https://doi.org/10.1086/649828.

Aghion P, Bacchetta P, Ranciere R, Rogoff K. (2009). "The relationship between growth and inflation: Evidence from OECD countries". NBER Working Paper.

Aydin C, Esen O, Bayrak M. (2016). Inflation and economic growth: A dynamic panel threshold analysis for turkish republics in transition process”. Procedia-Social and Behavioral Sciences. 229(19): 196-205. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2016.07.129.

Ball L, Rpmer D. (1990). “Real Rigidities and the non neutrality of money”. Review of Economics Studies. 57(2): 183-203.https://doi.org/10.2307/2297377.

Bernanke BS, Laubach T, Mishkin FS, Posen AS. (1999). Inflation Targeting: Lessons from the International Experience. Princeton University Press.

Blanchard O, Dell’Ariccia G, Mauro P. (2010). "Rethinking Macroeconomic Policy". IMF Staff Position Note. 10(3): 2-19. https://www.imf.org/external/pubs/ft/spn/2010/spn1003.PDF.

Breusch TS, Pagan AR. (1979). “A simple test for heteroscedasticity and random coefficient variation”. Econometrica. 47: 1287-1294. http://dx.doi.org/10.2307/1911963.

Cili MR, Alkhaliq B. (2022). “Economic growth and inflation: Evidence from Indonesia”. Signifikan: Jurnal Ilmu Ekonomi. 11(1): 145-160. https://doi.org/10.15408/sjie.v11i1.19848.

Demir G. (2020). How does Inflation Vulnerability Influence World Economics? Constructing a Multidimensional Index. Master Program in Financial Economics, University of Economics.

Engle RF, Granger CW. (1987). “Cointegration and error correction: representation, estimation and testing”. Econometrica. 55(2): 251-76. http://dx.doi.org/10.2307/1913236.

Ercan NY. (2002). “İçsel Büyüme Teorisi: Genel Bir Bakış”. Planlama Dergisi, Özel Sayı, DPT’nin Kuruluşunun 42. Yılı, pp.129-138. http://ekutup.dpt.gov.tr/planlama/42nciyil/ercanny.pdf. (24/01/2013). [in Turkish]

Friedman M. (1968). "The Role of Monetary Policy". American Economic Review. 58(1): 1-17.

Godfrey LG. (1978). “Testing against general autoregressive and moving average error models when the regressors include lagged dependent variables”. Econometrica. 46: 1293-1302. https://doi.org/10.2307/1913829.

Gokal V, Hanif S. (2004). “Relationship between inflation and economic growth. Suva: Economics department”. Reserve Bank of Fiji Working Paper, No. 2004/04.

Grossman GM, Helpman E. (1991). Innovation and Growth in the Global Economy. MIT Press, Cambridge, MA.

Hicham A. (2020). “Money supply, inflation and economic growth: Co-integration and causality analysis”. Studia Universities Babes-Bolyai Oeconomica. 65(2): 29-45. https://doi.org/10.2478/subboec-2020-0008.

Jevons WS. (1871). The Theory of Political Economy. Macmillan.

Johansen S. (1995). Likelihood-based Inference in Cointegrated Vector Autoregressive Models. Oxford University Press on Demand.

---------------. (1991). “Estimation and hypothesis testing of cointegration vectors in gaussian vector autoregressive models”. Econometrica. 59(6): 1551-1580. https://doi.org/10.2307/2938278.

Keynes JM. (1936). "The general theory of employment, interest, and money". Chapter 2. London: Macmillan (reprinted 2007).

Khalili R, Peykarjo K, Kiani KH, Memarnejad A. (2023). “NonLinear effects of inflation on Iran’s economic growth: The NARDL approach”. International Journal of Nonlinear Analysis Application. 14(1): 1215-1225.

Kumo Wolassa L. (2015). “Inflation targeting monetary policy, inflation volatility and economic growth in South Africa”. Working Paper Series N 216 African Development Bank, Tunis, Tunisia.

Kunkuaboor YC, Adam M, Sommik-Duut M, Abdul-Seidu F. (2021). “The effect of inflation on economic growth in Ghana, 1995-2019: Post democratic analysis”. World Journal of Advanced Research and Reviews. 12(03): 230-242. https://doi.org/10.30574/wjarr.2021.12.3.0660.

Lucas RE. (1972). "Expectations and the Neutrality of Money". Journal of Economic Theory. 4(2): 103-124. https://doi.org/10.1016/0022-0531(72)90142-1.

Lucas R. (1988) “On the mechanics of economic development”. Journal of Monetary Economics. 22: 3-42. http://dx.doi.org/10.1016/0304-3932(88)90168-7.

Mankiw NG. (1985). "Small menu costs and large business cycles". Quarterly Journal of Economics. https://scholar.harvard.edu/files/mankiw/files/small_menu_costs.pdf.

Mankiw NG, Romer, D. (1991). New Keynesian Economics. MIT Press.

McCallum BT, Goodfriend MS (1987). “Demand for Money: Theoretical Studies”, in New Palgrave Money, J. Eatwell, M. Millgate and P. Newman, eds., Macmillan Press, New York.

Mehrara M. (2007). “Does inflation harm economic growth in Iran?”. Iranian Economic Review. 13(20): 43-56. https://ier.ut.ac.ir/article_32650_121ea097cb05bd2db0f90030f5cf3aae.pdf.

Mohammad Sadeghi L, Sedaghat Kalmarzi H, Nademi Y. (2023). “Inflation and economic growth in Middle East Countries; A threshold panel approach”. Applied Economic Studies. 12(47): 159-179. https://doi.org/10.22084/ac2023.27845-3592.

Mubarik YA. (2005). “Inflation and growth: An estimate of the threshold level of inflation in Pakistan”. State Bank of Pakistan– Research Bulletin. 1(1): 35-44. https://www.sbp.org.pk/research/bulletin/2005/Article-3.pdf.

Mundell R. (1963). “Inflation and real interest”. The Journal of Political Economy. 71(3): 280-283. https://doi.org/10.1086/258771.

Ndoricimpa A. (2017). “Threshold effects of inflation on economic growth in Africa: Evidence from a Dynamic Panel Threshold Regression. African Development Bank Group”. Working Paper No. 249, January.

Ozyilmaz A. (2022). “Relationship between inflation and economic growth in Eu countries”. Journal of Economic Policy Researches. 9(2): 425-438. https://doi.org/10.15408/sjie.v11i1.1984810.26650/JEPR1132170.

Pesaran MH, Shin Y. (1999). “An autoregressive distributed lag modelling approach to cointegration analysis”. In Strom S. (Ed.), Chapter 11. in Econometrics and Economic Theory in the 20th Century the Ragnar Frisch Centennial Symposium. Cambridge University Press, Cambridge: 371-413.

Pesaran MH, Shin Y, Smith RJ. (2001) “Bounds testing approaches to the analysis of level relationships”. Journal of Applied Econometrics. 16: 289-326. http://dx.doi.org/10.1002/jae.616.

Phillips AW. (1958). "The relation between unemployment and the rate of change of money wage rates in the United Kingdom, 1861–1957". Economica. 25(100): 283-299.

Pilat D, Criscuolo C. (2018). “The future of productivity”. Policy Quarterly. 14(3). https://doi.org/10.26686/pq.v14i3.5081.

Rodriguez Caballero CV, Ruiz E, Garron I. (2025). “International vulnerability of inflation”. 65th ISI World Statistics Congress. https://www.isi-next.org/abstracts/submission/3303/view.

Romdhane IB, Chakroun MA, Mensi S. (2023). “Inflation targeting, economic growth and financial stability: Evidence from emerging countries”. Quantitative Finance and Economics. 7(4): 697-723. http://dx.doi.org/10.3934/QFE.2023033.

Romer PM. (1990) “Endogenous technological change”. Journal of Political Economy. 98: S71-S102. http://dx.doi.org/10.1086/261725.

Solow M. (1956). "A contribution to the theory of economic growth". Quarterly J. Econ (Oxford Journals). 70(1): 65-94. https://doi.org/10.2307/1884513.

Swan TW (1956). "Economic growth and capital accumulation". Economic Record (Wiley) 32(2): 334-361.

Sweidan OD. (2004). “Does inflation harm economic growth in Jordan? An aconometric analysis for the period 1970-2000”. International Journal of Applied Econometrics and Quantitative Studies. 1(2): 41-66. https://ideas.repec.org/a/eaa/ijaeqs/v1y2004i1_9.html.

Tanzi V. (1977). "Inflation, Lags in Collection, and the Real Value of Tax Revenue". IMF Staff Papers.

Tarı R, Kumcu FS. (2005). “Türkiye’de İstikrarsız Büyümenin Analizi (1983-2003 Dönemi)”. KOU Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 9(1): 156-179. [in Turkish]

Tobin J. (1969). “A general equilibriun approach to monetary theory”. Journal of Money, Credit and Banking. 1: 15-29. https://doi.org/10.2307/1991374.

Woodford M. (2003). "Interest and prices: Foundations of a theory of monetary policy”. XV, 785pp. Princeton University Press (Chapter 3), New Jersey, USA.

Yıldırım O. (2003). “Döviz Kurları Çerçevesinde Satınalma Gücü Paritesinin Zaman Serisi Analizi ve Türkiye Ekonomisi Uygulaması”. Bankacılar Dergisi 14(44): 3-14. [in Turkish]