مقایسۀ تطبیقی آموزش دستور زبان در کتاب‌های درسی فارسی و فرانسوی (مطالعۀ موردی: پایه‌های اول تا سوم دبستان)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

در برنامۀ نظام‌ آموزشی هر کشور، زبان معیار و مهارت‏های مربوط بدان از سال‌های نخست دورة ابتدایی آغاز و به‌مرور در سال‌های بعد تکمیل می‌شود. «دستور» از مقوله‌های مهم در امر زبان‌آموزی است. با توجه به اهمیت این مقوله، در پژوهش حاضر چگونگی آموزش دستور در کتاب‌های درسی فارسی و فرانسوی (پایه‌های اول تا سوم دبستان) با رویکرد تطبیقی بررسی و تحلیل شده است. جمع‌آوری مطالب بر اساس مطالعات کتابخانه‏ای و اسنادی و شیوۀ انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است. براساس نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش، توجه به آموزشِ نکات دستوری در «بافت متن» و طرح تمرین‌های متنوع در کتاب‌های فرانسوی بیشتر است. به استفاده از داستان‏های جذاب برای آموزش دستور و حل تمرین‏های متناسب نیز در کتاب‏های فرانسوی توجه ویژه شده است. این مزایا موجب توانمندی بیشتر دانش‌آموزان در بهره‌وری از آموخته‏های دستوری است و در تقویت ساحت‌های ارتباطی دانش‌آموزان و انتقال پیام در صحبت‌کردن و نوشتن جنبۀ کاربردی بیشتری دارد. از سوی دیگر، در کتاب‌های مدارس کشور ما اصل آموزش دستور بر ساده‌کردن آن و به‌عبارتی کوتاه‌کردن مباحث دستوری گذاشته شده و تمرین‌های کتاب کمتر و کوتاه‌تر است. به‌نظر می‏رسد ایجاز به‌کاررفته در محتوای دستوری کتاب‌های فارسی در سه سال نخست به محدودشدن دامنة جمله‌بندی منجر شده و لازم است، به‌ویژه با رویکرد کاربردی‌ترشدن، تقویت شود. تعداد و تنوع تمرین‌های به‌کاررفته در کتاب‌های فارسی نیز کمتر از فرانسوی است. در جدول پیوست این پژوهش، گستردگی موضوع‌ها و مقوله‌های دستوری و تنوع تمرین‌های هر یک از کتاب‌های مورد مطالعه با وضوح بیشتر نشان داده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزة موضوعی: ایران و فرانسه

Scope: Iran and Frence

ارشادسرابی ا. (1367). «گذری بر کتاب زبان فارسی 1 و 2». آینۀ پژوهش، 43: 42-53.
اکبری شلدره ف، حاجیان ف، قاسم‌پورمقدم ح، ذوالفقاری ح، رحمان‌دوست م، سنگری م‌ر و همکاران. (1400). فارسی اول دبستان. تهران: شرکت افست سهامی عام.
-----. (1400). نگارش اول دبستان. تهران: شرکت افست سهامی عام.
اکبری شلدره ف. نجفی پازکی م، قاسم‌پورمقدم ح، محمدی ر. (1400). فارسی سوم دبستان. تهران: شرکت افست سهامی عام.
-----. (1400). نگارش سوم دبستان. تهران: شرکت افست سهامی عام.
اللهیاری م. (1392). بررسی میزان انطباق محتوای کتاب‌های فارسی دورۀ دوم ابتدایی (پایه‌های چهارم، پنجم و ششم) با اهداف برنامة درسی فارسی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی.
انوری ح، احمدی‌گیوی، ح. (1368). دستور زبان فارسی 2. تهران: انتشارات فاطمی.
تصدیقی م. (1367). «طرحی برای ارزیابی کتاب‌های درسی ادبیات فارسی دورۀ متوسطه». فصلنامۀ تعلیم و تربیت. 13 و 12: 94-106.
داورپناه ز. (1399). مطالعة بومی‌سازی کتاب‌های درسی آموزش زبان فرانسه در ایران: چالش‌ها و الزامات. رسالۀ دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
علوی‌مقدم ب. (1386). «پژوهشی در کتاب‌های زبان فارسی مقطع دبیرستان با تأکید بر نکات دستوری». ویژه‌نامۀ دستور نامۀ فرهنگستان. 3: 167-186.
علیقلی‌زاده ح. (1396). «نقدی بر کتاب درسی زبان فارسی 3 آموزش و پرورش». ویژه‌نامۀ دستور نامۀ فرهنگستان. 13: 217-238.
فرشیدورد خ. (1365). «شرایط و روش نوشتن دستور تعلیمی». مجلۀ رشد آموزش ادب فارسی. 2(5):  42-46.
-----. (1364). «شرایط و روش نوشتن دستور تعلیمی». مجلۀ رشد آموزش ادب فارسی. 2(4):  4-5.
قاسم‌پورمقدم ح، جبلی‌آده پ، ارجمند رشیدآباد ز، اکبری‌ شلدره ف، ذوالفقاری ح، سنگری م‌ر، و همکاران. (1400). فارسی دوم دبستان. تهران: شرکت افست سهامی عام.
-----. (1400). نگارش دوم دبستان. تهران: شرکت افست سهامی عام.
محدث فروشانی س. (1396). مطالعۀ کتب درسی بومی زبان فرانسه برای نوجوانان: مورد ایران، فرانسه و آمریکا. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد. دانشگاه تهران.
وحیدیان‌کامیار ت. (1387). «دستور زبان فارسی دورۀ راهنمایی همچنان در بند سنت (بررسی مباحث دستور زبان فارسی در کتاب‌های درسی دورۀ راهنمایی)». نشریۀ کتاب ماه ادبیات. 128: 58-65.
وزیرنیا س. (1379). زبان‌شناخت. تهران: قطره.
 
Debayle J, Gatine M, Touyarot M. (2007). Lire au CE1. Nathan.
Demeulemeester J, Demeulemeester N, Géniquet M, Lacroix M. (2008). Ribambelle CP (Cahier d’activités 2). Hatier.
----------. (2008). Ribambelle CP (Livret d’entrainement à la lecture 2). Hatier.
Faucon C, Carpentier M. (2020). Pour comprendre tout mon CE2. Hachette.
Hollingworth B. (1974). “The mother tongue and the public schools in the 1860s”. British Journal of Educational Studies. 22(3).
Leiah JG, Hope Th, Gerde K, Shayne B, Piasta J, Logan AR, Laura L, Bailet C, Zettler-Greeley M. (2020). “The early writing skills of children identified as at-risk for literacy difficulties”. Early Childhood Research Quarterly. 51(2).
Picot F. (2018). Mon année de français CE1. Nathan.
Yule G. (2010). The Study of Language. 4th Ed. Cambridge University Press.