توسعة همکاری و تجارت ایران با کشورهای عضو گروه 8D

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

گروه بازرگانی‌ خارجی، مؤسسة مطالعات ‌و پژوهش‌های ‌بازرگانی، تهران، ایران.

چکیده

همگرایی و همکاری کشورهای مسلمان و درحال‌توسعه (8D)‌ـ در ابعاد اقتصادی، سرمایه‌گذاری ‌و تجارت‌ـ منافع اقتصادی، تجاری و غیراقتصادی متقابلی را برای اعضا، ازجمله ایران، به‌ارمغان خواهد داشت. در مطالعة‌ حاضر، با استفاده از چارچوب نظری «منطقه‌گرایی» و همگرایی‌ها ذیل اتحادهای منطقه‌ای، ارزیابی توسعة همکاری و تجارت گروه 8D، به‌ویژه ایران، و پاسخ به این پرسش‌ها دنبال شده است: عملکرد گذشته و دورنمای تجارت درون‌منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای گروه 8D چگونه بوده و وضعیت ایران در بین اعضا چگونه است؟ طی ربع قرن شکل‌گیری، تجارت اعضای گروه در چارچوب ادبیات همگرایی ناشی از ایجاد تجارت است یا انحراف تجارت؟ در بعد روشی نیز از معیارهای «همگنی شاخص‌های اقتصادی»، «درجة همگرایی تجارت» و ماتریس 22 صنعت هشت کشور گروه برای شناسایی اولویت توسعة همکاری و تجارت ایران با کشورهای عضو گروه 8D و ارزیابی زمینه‌های توسعة همکاری و تجارت استفاده شده است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد طی دوره، شکاف ‌و دامنة پراکنش درآمد سرانه در برخی کشورهای فقیرترِ عضو همگرا‌تر شده‌ ‌‌و همگنی شاخص‌های توسعه برای اعضای فقیر در بلندمدت رخ داده است. همچنین، طی دوره، افزایش سهم تجارت درون‌منطقه‌ای سازمان و ایران همسو با توسعة تجارت ایران نبوده است ‌‌و توسعه و تعمیق تجارت درون‌منطقه‌ای نه‌تنها به توسعة تجارت ایران منجر نشده، بلکه به انحراف تجارت نیز انجامیده است. تحلیل نتایج حاکی است توسعه‌نیافتن تجارت ‌منطقه‌ای ناشی از توسعه‌نیافتگی ‌و ساختار تجاری ضعیف ایران است ‌‌و هم‌اکنون امکان توسعة تجارت درون‌منطقه‌ای‌‌ و همگرایی ایران با سازمان ضعیف است. البته، با توسعة‌ ساختار اقتصادی‌ و ارتقای مزیت‌های نسبی به رقابتی، امکان بهره‌گیری از منافع ‌همگرایی‌فراهم می‌شود. در نهایت، در مطالعة 22 صنعت ‌و 8 کشور عضو گروه (ماتریس 22 صنعت، 8 کشور) این نتیجه حاصل شد که با ترکیه ‌و اندونزی در 15 صنعت غذا، چوب، کاغذ، چاپ و نشر، شیمیایی، لاستیک و پلاستیک، کانی غیرفلزی، فلزی و فابریکی، اپتیک ‌و الکترونیک، وسایل الکتریکی، ماشین‌آلات ‌و تجهیزات، وسایل نقلیة موتوری، سایر وسایل حمل‌‌و‌نقل، مبلمان، ‌و سایر صنایع از جنبة ظرفیت‌ها، تنوع و گسترة تولیدات صنعتی زمینه‌های توسعة همکاری‌ و تجارت با ایران وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزة موضوعی: ایران و کشورهای عضو 8D

Scope: Iran and D8

JEL Classification: F13, F15, F53, F55

 

آذربایجانی ک، راکی م، رنجبر ه. (1390). «تأثیر متنوع‌سازی صادرات بر بهره‌‌وری کل عوامل تولید و رشد اقتصادی (رویکرد داده ‌های تابلویی در کشورهای گروه دی هشت)». پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی. 1(3): 165- 201. SID: https://sid.ir/paper/192316/fa.
ترکی ل، نوشادی ا، رضایی اع. (1395). «بررسی تأثیر شاخص قیمت سهام بر نرخ ارز در بازارهای کشورهای منتخب عضو گروه 8-D: رهیافت رگرسیون کوانتیل. اقتصاد مقداری». بررسیهای اقتصادی. 13(2، پیاپی 49): 1- 19. SID: https://sid.ir/paper/110671/fa.
حسینی م‌ع، بزرگی و. (1381). «شرکای منطقه‌ای ایران و امکان تشکیل هستة مرکزی یک هم‌پیوندی اقتصادی منطقه‌ای». پژوهشنامة بازرگانی. 6(23): 1-37. SID: https://sid.ir/paper/7281/fa.
حسینی م‌ع، هومن ت. (1386). «مطالعه تطبیقی شاخص‌های اقتصاد کلان بین‌الملل کشورهای عضو اکو در فرآیند منطقه‌گرایی». دانش و توسعه. 20: 11- 42. SID: https://sid.ir/paper/75707/fa.
رحمانی م. (1384). «برآورد توان بالقوة تجارت ایران در گروه هشت (D-8)». پژوهشنامه بازرگانی. 9(36): 185- 211. SID: https://sid.ir/paper/368341/fa.
فلاحتی ع، حیدری دیزگرانی ع، کرانی ع‌ر. (1394). «مقایسة تطبیقی اثر اینترنت بر تجارت خارجی در سازمان کشورهای اسلامی در حال توسعه و گروه هشت کشور صنعتی جهان». بررسی مسائل اقتصاد ایران. 2(2، پیاپی4): 85- 106. https://economics.ihcs.ac.ir/article_2020.html?lang=fa .
مبارک ا. (1401). «بررسی اثرات فساد اقتصادی و ثبات قوانین بر شاخص توسعه انسانی در کشورهای گروه هشت و هفت». همایش ملی ارتقای شفافیت. SID: https://sid.ir/paper/1030960/fa.
نجارزاده ر، مهدوی‌راسخ ا. (1389). «بررسی تأثیر جهانی‌شدن بر توزیع درآمد در کشورهای عضو گروه دی هشت». پژوهشنامه بازرگانی. 14(54): 87- 109. .SID: https://sid.ir/paper/7509/fa
 
Almasi H. (2012). “Investigating status of developing eight (D8) countries' macroeconomic indices in line with developing economic cooperation with Iran”. African Journal of Business Management. 6(20): 6166. doi: 10.5897/AJBM11.2440.
Asian Development Bank. (2022). “Integration indicators technical notes”. https://aric.adb.org. (Accessed on: October 30, 2023).
Fard MG, Akbari MI, Raza MA. (2022). “Economic effects of receiving IMF loans in D8-group countries (Panel data approach). Journal of World Sociopolitical Studies. 6(3). 605-636. doi: 10.22059/wsps.2023.355982.1342.
Flach L, Hildenbrand HM, Teti F. (2021). “The regional comprehensive economic partnership agreement and its expected effects on world trade”. Inter-Economics. 56: 92-98. https://doi.org/10.1007/s10272-021-0960-2.
Harmsen R, Leidy M. (1994). Regional Trading Arrangements. The Uruguay Round and Beyond, Background Papers II. https://www.trademap.org/Country_SelProductCountry_TS.aspx.
Helpman E. (1987). “Imperfect competition and international trade: Evidence from fourteen industrial countries”. Journal of the Japanese and International Economies. 1: 62-81.
Hoekman B, Schiff M. (2002). Benefiting from Regional Integration, Development, Trade and the WTO. Washington, D.C: The World Bank.
Jagdish B. (1996). “The theory of preferential trade agreement: Historical evolution and current trends”. The American Economic Review. 86(2): 82-87.
Krugman P. (1996). Development, Geography and Economic Theory. Cambridge, MA: The MIT Press.
Othman J, Acar M, Jafari Y. (2013). “Towards OIC economic cooperation: Impact of developing 8 (D-8) preferential trade agreement”. The Singapore Economic Review. 58(02): 1350009.
Özçalık M, Erkan B, Bozduman ET. (2021). Analysis of intra-industry trade in developing (D8) countries. 12th International Conference on Political Economy, Manisa, Turkey. December.
Öztürk MBE. (2020). “The effect of foreign direct investments on economic growth and export: An empirical analysis on D8 countries. The Journal of Social Science. 4(7): 102-109. https://doi.org/10.30520/tjsosci.687211.
Pomfret R. (2021). “Regionalism’ and the global trade system”. The World Economy. 44(9): 2496-2514. https://doi.org/10.1111/twec.13155.
Shah MH, Samdani S. (2015). “Impact of trade liberalization on FDI inflows to D-8 countries”. Global Management Journal for Academic & Corporate Studies (GMJACS). 5(1): 30-37.
Sheila P. (2000). Regionalism among Developing Countries. Macmillan Press LTD. Overseas Development Institute. London.
Tahernejad O, Fakheri M, Shafaee SMM, Fallahi A. (2017). “Investigating the impact of intragroup trade on the economic growth: Evidence from D8 member countries”. International Journal of Economic Perspectives. 11(4): 1116-1128. https://doi.org/10.1080/23322039.2023.2230733.
UNCTAD. (2022). World Investment Report, FDI/TNC Database. Geneva: Union Nation Conference Trade And Development. https://unctad.org/topic/investment/investment-statistics-and-trends. (Accessed on: October 30, 2023).
UNIDO (2008). International Yearbook of Industrial Statistics (IYIS). https://www.unido.org/. (Accessed on: October 30, 2023)
Viner J. (1950). The Customs Union Issue. New York: Carnegie Endow.
World Bank. (2001). Trade Blocs: A World Bank Policy Research Report. New York: Oxford University Press.
World Bank. (2022). World Development Indicators Database 1998-2022. www.worldbank.org. (Accessed on: October 30, 2023 (
WTO ITC UNCTAD (2022). World Tariff Profiles. www.wto.org/statistics.