نگاه ایرانی به بریکس و تحولات نظام بین‌الملل: رویکردسنجی مقالات علمی‌ـ‌پژوهشی ایرانی در حوزة روابط بین‌الملل

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه روابط بین‌الملل، دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

با رویکردسنجی مقالات علمی-پژوهشی در هر رشته‌ای بر مبنای «مفهوم‌سنجی» در نهایت می‌توان ضعف و قوت در پرداختن به آن مفهوم را در قالب داده‌های عددی تعمیم‌پذیر نمایش داد و برای موضوع‌یابی پژوهش‌های آینده با رویکرد آسیب‌شناسی پژوهشی پایه‌ای از آن استفاده کرد. گروه‌ها، ائتلاف‌ها و اتحادها در روابط بین‌الملل جایگاه ویژه‌ای دارد و تعیین‌کنندۀ نحوۀ توزیع قدرت در نظام بین‌المللی است؛ بر همین اساس، و به‌دلیل اتخاذ دکترین سیاست خارجی جدی و عملگرای جمهوری اسلامی ایران مبتنی‌بر نگاه به شرق، رویکردسنجی مفاهیم مرتبط با سازمان‌هایی مانند بریکس که در این دکترین نقش ایفا می‌کند برای جامعۀ دانشگاهی روابط بین‌الملل ایران اهمیت می‌یابد. به‌همین دلیل، در 109 مقالۀ علمی-پژوهشی بررسی‌شده با رویکرد روابط بین‌الملل به‌طور اختصاصی و کامل یا به‌طور جزئی و به عنوان بخشی از مباحث به موضوع بریکس پرداخته شده است و با رویکردسنجی به «روش تحلیل محتوای مقوله‌ای» مبتنی‌بر کلیدواژه‌‌های نظری مطالعه شد. نتایج نشان می‌دهد در این حوزۀ مطالعاتی در نشریه‌های مؤسسات پژوهشی وابسته به نهادها و سازمان‌های مؤثر بر سیاستگذاری خارجی، مانند وزارت‌خارجه و مجمع تشخیص مصلحت نظام، پژوهشگران ایرانی به مقاله‌های با موضوع بریکس، نگاهی مبتنی‌بر اقتصاد سیاسی داشته‌اند و استقبال از تغییر بنیادین یا جزئی نظم و نظام بین‌الملل فعلی، تحلیل مسائل مرتبط به بریکس را شکل می‌دهد که بر اساس رویکرد چندجانبه‌گرایی و تمایل برای تبدیل‌شدن جهان تک‌قطبی به چند قطبی نگاشته شده است. در مجموع علائمی از ابتلا به «سندرم کیسینجر» نیز مشهود و لازم است در پژوهش‌های آینده آسیب‌شناسی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزة موضوعی: بریکس

Scope: BRICS

بایبوردی ا، خوش‌هیکل‌آزاد م. (1391). «اندونزی قدرتی نوظهور در آسیا و پویا در نظام بین‌الملل». مطالعات روابط بین‌الملل. 5(20): 41 -46.
زمانی ن. (1392). «چشم‌انداز اقتصادی-سیاسی بریکس». سیاست خارجی. 27(1): 119- 146.
سنایی م، ابراهیم‌آبادی غ. (1392). «سازمان قدرت‌های اقتصادی در حال ظهور (بریکس): اهداف، توانمندی‌ها و جایگاه آن در نظام بین‌المللی». مطالعات جهان. 3(1):1-40. doi: http://doi.org/10.22059/JWSQ.2013.52367 .
صادقی س. (1402الف). «نگاه ایرانی به سیاست آسیایی و همسایگی: رویکردسنجی مقالات علمی-پژوهشی ایرانی 1398-1401». چهارمین همایش ملی و سومین همایش بین‌المللی مطالعات منطقه‌ای. تهران، دانشگاه تهران، 28 و 29 آذر.
----------. (1402ب). «تأثیرپذیری نظریه‌پردازی روابط بین‌الملل از سیاست خارجی آمریکا: مطالعۀ موردی مقالات ایرانی 1398- 1400». پژوهش‌های راهبردی سیاست. 12(47): 179- 218. doi: https://doi.org/10.22054/qpss.2023.71897.3172.
ولی‌زاده ا، هوشی‌سادات سم. (1392الف). «ژئوپلتیک انرژی بریکس و جایگاه ایران». فصلنامه سیاست.43(2): 99-120. doi: http://doi.org/10.22059/JPQ.2013.35658.
----------. (1392ب). «ایران و بریکس: نقش انرژی». نگاه ایرانی روابط خارجی (ایرفا). 4(2): 135-164.