ارزیابی همگرایی منطقه‌ای ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

گروه پژوهش‌های بازرگانی خارجی مؤسسة مطالعات ‌و پژوهش‌های بازرگانی، تهران، ایران

چکیده

اعضای شورای همکاری خلیج فارس در ابعاد اقتصادی، سرمایه‌گذاری ‌و تجارت در منطقة غرب آسیا و شمال آفریقا (منا) جایگاه پویا و رو به رشدی دارند و همگرایی اقتصادی ایران و شورا، منافع اقتصادی، تجاری و غیراقتصادی متقابل برای اعضای شورا و ایران به‌همراه خواهد داشت. در این مقاله، در پی یافتن پاسخ به این پرسش‌ها بوده‌ایم: عملکرد گذشته و دورنمای یکپارچگی منطقه‌ای (درون‌منطقه‌ای ‌و فرامنطقه‌ای) شورا چگونه بوده و وضعیت ایران در مقایسه با عملکرد اعضای شورا چگونه است؟ طی نزدیک به نیم قرن فعالیت شورا، تجارت اعضای این گروه در چارچوب ادبیات همگرایی ناشی از اثر ایجاد تجارت است یا اثر انحراف تجارت؟ هدف اصلی مقاله ارزیابی کارآمدی ‌و موفقیت همگرایی اقتصادی شورا، به‌ویژه چشم‌انداز یکپارچگی منطقه‌ای ایران و شوراست. دو سنجة مهم همگرایی اقتصادی ‌و تجاری، یعنی «همگنی و تجانس شاخص‌های اقتصادی» و «درجة همگرایی تجارت»، برای اعضای شورا و ایران طی دورة 2001 تا 2021م سنجش و ارزیابی شده است. نتایج مطالعه نشان می‌دهد طی این دوره، شکاف‌ و دامنة پراکنش درآمد سرانه برای بسیاری از اعضای شورا همگراتر شده ‌‌‌و همگنی و تجانس شاخص‌های توسعه برای اعضای شورا در بلندمدت رخ داده است. همچنین، نتایج مطالعه نشان می‌دهد که طی این دوره، افزایش سهم تجارت درون‌منطقه‌ای شورا و ایران همسو با توسعة تجارت بین‌الملل آن‌ها نبوده است. توسعه و تعمیق تجارت درون‌منطقه‌ای نه‌تنها به توسعة تجارت بین‌الملل ایران منجر نشده است، بلکه به انحراف تجارت نیز انجامیده است. تحلیل نتایج حاکی است که عدم‌توسعة تجارت درون‌منطقه‌ای ناشی از ساختار تجاری ضعیف ایران است ‌‌و هم‌اکنون امکان توسعة تجارت درون‌منطقه‌ای ‌‌و همگرایی ایران با شورا ضعیف به‌نظر می‌رسد. البته، با توسعه ‌و ارتقای ساختار اقتصادی ‌و تجاری ایران، امکان بهره‌گیری از منافع ‌همگرایی‌ فراهم می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزة موضوعی: ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس

Scope: lran and PGCC

حسینی م‌ع، بزرگی و (1381). «شرکای منطقه‌ای ایران و امکان تشکیل هستة مرکزی یک هم‌پیوندی اقتصادی منطقه‌ای». پژوهشنامة بازرگانی، 6(23)، 1-37. SID. https://sid.ir/paper/7281/fa.
حسینی م‌ع، هومن ت. (1386). «مطالعه تطبیقی شاخص‌های اقتصاد کلان بین‌الملل کشورهای عضو اکو در فرآیند منطقه‌گرایی». دانش و توسعه. 20: 11- 42. SID: https://sid.ir/paper/75707/fa.
Asian Development Bank. (2022). “Integration indicators technical notes”. https://aric.adb.org. (Accessed on: October 30, 2023).
Bhagwati J. (1996). “The theory of preferential trade agreement: historical evolution and current trends”. The American Economic Review. 86(2): 82-87.
Helpman E. (1987). “Imperfect competition and international trade: evidence from fourteen industrial countries”. Journal of the Japanese and International Economies. 1: 62-81.
Hoekman B, Schiff M. (2002). Benefiting from Regional Integration, Development, Trade and the WTO. Washington, D.C: The World Bank.
Hosseini MA, Houman T. (2007). “A study of the international economy of ECO members countries in the process of integration”. Knowledge and Development. 20: 11-42. https://sid.ir/paper/75707/en. [in Persian]
Hosseini MA, Bozorgi V. (2002). “Iran’s Regional Trade Partners and the feasibility of Establishing an Integrative Economic Core”. Iranian Journal of Trade Studies (IJTS) Quarterly. 23(6): 1-36. SID. https://sid.ir/paper/7281/fa. [in Persian]
Krugman P. (1996). Development, Geography and Economic Theory. Cambridge, MA: The MIT Press.
Sheila P. (2000). Regionalism among Developing Countries. Macmillan Press LTD. Overseas Development Institute. London.
UNCTAD. (2022). World Investment Report, FDI/TNC database. Geneva: Union Nation Conference Trade And Development. Retrieved from www.unctad.org/fdistatistics.
Union Nation Conference Trade and Development (UNCTAD) (1995-2023). Handbook of International Trade and Development Statistics 1994-2022. New York: UN Publications. www.UNCTAD.org.
Viner J. (1950). The Customs Union Issue. New York: Carnegie Endow.
World Bank. (2022). World Development Indicators Database 1998-2022. www.worldbank.org. (Accessed on: October 30, 2023
---------------. (2000). Trade Blocs: A World Bank Policy Research Report. New York: Oxford University Press.
WTO ITC UNCTAD. (2022). “World Tariff Profiles”. www.wto.org/statistics. (Accessed on: October 30, 2023)