زیبایی‌شناسی و آسیب‌شناسی دریافت حافظ در آلمان و کشورهای آلمانی‌زبان: گستره، ژرفا، فرازها و فرودها

نوع مقاله : پژوهشی

نویسنده

گروه زبان و ادبیات آلمانی، دانشکدة زبان‌ها و ادبیات خارجی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

تقابل و تطبیق دو نابغة ادب، حافظ و گوته، و نیز آثار ملهم از ایشان در چارچوب ادبیات حوزة زبانی-فرهنگی آلمانی(‌زبان) از سدة 19م دستمایة نوشته‌های علمی و ادبی فراوانی بوده است. اما، فراسوی ستایش بی‌حد این دو ادیب، ملاحظات انتقادی در این راستا همواره از نظرها پنهان مانده است. در پژوهش تحلیلی-کیفی و کتابخانه‌ای حاضر بر آنیم در پرتو هست و بودِ ترجمه‌های آلمانی حافظ و نیز پژوهش‌های مبتنی‌بر حافظ‌شناسی در حوزه‌های زبانی نام‌برده، نگاهی تحلیلی-انتقادی و متفاوت بر ابعاد، فرازونشیب فرایند پذیرش، خوانش و پرداختن ادبی-علمی به حافظ(شناسی) و نیز آسیب‌شناسی آن در کشورهای آلمانی‌زبان بیندازیم. زین‌رو، چیستی شعر حافظ، مفهوم و تأثیر آن بر خوانندة آلمانی‌زبان از دیرباز تاکنون تبیین شده است. سپس، این خط سیر را با انگیزه‌ها، ژرفا و تداوم تأثیرپذیری نام‌برده در گستره‌های گوناگون زمان، مکان و مسائل زیبایی‌شناختی آن دنبال می‌کنیم و با اشاره به نامداران آلمانی‌زبان ملهم از شعر حافظ بدان وضوح می‌بخشیم. یافته‌ها حاکی از نوسان خط سیر پذیرش حافظ در ادب آلمانی (از اوج تا افول) در نتیجة چرخش الگوواره‌های شرق‌شناسانه است. در ادامه، دلایل این امر و نیز علاقة پارسی‌زبانان به استمرار بازتاب خویشتن از منظر غرب به‌واسطة ترجمه‌های متعدد از آثار متأثر از حافظ مطرح شده است که کمابیش تنها دستاورد حافظ‌پژوهی معاصر آلمانی ا‌ست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزة موضوعی: آلمان، ایران

Scope: Iran & Germany

آذر اا. (١۳٨٧). ادبیات ایران در ادبیات جهان. تهران: سخن.
اخوان ثالث م. (١۳۶٨). «نسل بعد از من باید کار تازه بیاورد». آدینه. ۳۵: 43- 47.
اسلامی ندوشن م‌ع. (١۳۹۵). تأمل در حافظ (بررسی هفتاد و هفت غزل در ارتباط با تاریخ و فرهنگ ایران). تهران: انتشار.
انوری ح. (١۳۹١). حافظ. تهران: خانه کتاب.
تائبی نقندری ز. (١۳۹۲). «حافظ از دو نگاه: رمانتسیم گوته و تعالی‌گرایی امرسون». ویژه‌نامة نامة فرهنگستان (ادبیات تطبیقی). 4(۲): 40- 61.
جعفری‌نژاد ا. (1386). «گوته و تأثیرپذیری از حافظ». کیهان فرهنگی. ۲۵۳. 62- 67.
حدادی م‌ح. (١۳۹٨). جایگاه فرهنگ و ادب ایران در ایده ادبیات جهانی گوته و روکرت. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
----------. (١۳٨۵). «تأثیر حافظ و عشق عرفانی در خلق دیوان غربی-شرقی گوته». پژوهش زبان‌های خارجی. ۳۴: 47- 60.
دستغیب ع. (١۳٧٧). «گوته و ژرفای شعر حافظ». گزارش. ۹۳. 84- 88.
رجائی ع. (١۳۹۹). «خلقت، مفهوم ‹انسان› و ‹انسان بودن› نزد حافظ و گوته». سالنامة حافظ‌پژوهی. ۲۳: 33- 88.
رضازاده شفق ص. (١۳۴۵). «گوته و حافظ». مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. 14(۵۳): 16- 22.
شریف‌زاده م. (١۳٧۴). «جلوه‌های عرفان در گوته و حافظ از دید تطبیقی». فرهنگ. ١۶: 111- 123.
علوی ب. (١۳١۰). «گوته و ایران (دیوان شرق و غرب)». شرق خرداد. ۶: 353- 360.
فتوحی م. (١۳٨۲). «حافظ و گوته». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. ٧۵ و ٧۶: 156- 169.
کروچه ب. (١۳۹۳). کلیات زیباشناسی. ترجمة روحانی ف. چ 10. تهران: علمی و فرهنگی.
گادامر ه‌گ. (١۳٧٧). «افلاطون و شاعران». ترجمة اباذری ی‌ع. ارغنون. ١۴: 49- 80.
هایدگر م. (١۳٧۴). «هویلدرلین و ماهیت شعر». ترجمة خراسانی ش. کلک. ۶٧: 66- 78.
 
Assmann A. (2017). Einführung in die Kulturwissenschaft. Grundbegriffe, Themen, Fragestellungen. 4. Aufl., Berlin, Erich Schmidt Verlag.
Beck Ch. (2016). Geschichtsphilosophie als Provokation. Curtius, Auerbach, Bachtin. Dissertation im Fach Germanistik. Potsdam, Publikationsserver der Universität Potsdam.
Djalali K. (2014). Das Fremde ist dem Eigenen zu Eigen. Die klassische persische Dichtung im deutsch-französischen Raum des 19. Jahrhunderts. (Dissertation), Würzburg, Verlag Königshausen & Neumann.
Falaki M. (2013). Goethe und Hafis. Verstehen und Missverstehen in der Wechselbeziehung deutscher und persischer Kultur. Berlin/ Tübingen, Verlag Hans Schiler.
Goethe JW. (2010). West-Östlicher Divan. Texte und Kommentar. Hendrik Birus (Hrsg.), 2 Teilbde., 2. (neue, völlig revidierte) Aufl., Berlin, Deutscher Klassiker Verlag.
Mori M, MacDorman KF, Kageki N. (2012). “The Uncanny Valley”. IEEE Robotics & Automation Magazine. Band 19, Piscataway (NJ): 98-100.
Radjaie A. (1998). Das profan-mystische Ghasel bei Hafis. in Rückerts Übersetzungen und in Goethes “Divan”. Würzburg, Ergon Verlag.
Rückert F. (1988). Friedrich Rückert, ausgewählte Werke. Annemarie Schimmel (Hrsg.), 2 Bde., Frankfurt am Main, Insel Verlag.
Schlegel F. (2002). Vorlesungen und Fragmente zur Literatur. I. Teil: Orientalia, Ursula Struc-Oppenberg (Hrsg.), Paderborn/ München/Wien, Verlag Ferdinand Schöningh & Thomas Verlag Zürich.
Stolze R. (2018). Übersetzungstheorien. Eine Einführung. 7. Aufl., Tübingen, Narr.
Tafazoli H. (2007). Der deutsche Persien-Diskurs. Zur Verwissenschaftlichung und Literarisierung des Persien-Bildes im deutschen Schrifttum. Von der frühen Neuzeit bis in das neunzehnte Jahrhundert. Bielefeld, Aisthesis Verlag.