واکنش دولت ایران به تحریم‌ها؛ مطالعة موردی: منطقه‌گرایی جدید

نوع مقاله : کوتاه

نویسنده

پژوهشگر مستقل، زوریخ، سوئیس.

چکیده

ایران، از سال 1951م، به‌دنبال ملی‌شدن صنعت نفت، تا پاسخ اخیر به حملات اسرائیل، با تحریم‌های چشمگیر اقتصادی و انزوای دیپلماتیکی غرب، به‌ویژه ایالات متحدة آمریکا، مواجه بوده است. علی‌رغم آثار مخرب این تحریم‌ها بر اقتصاد ایران، این کشور با جایگزین‌کردن سیاست‌های مختلف، از خود انعطاف نشان داده است. «آسیاگرایی»، «غرب‌گریزی» یا «نگاه به شرق» در سیاست خارجی از سال 2005م، در کنار راهبرد مقام معظم رهبری مبنی‌بر «اقتصاد مقاومتی» از سال 2012م، در مسیر دستیابی به خودکفایی و خوداتکایی ازجملة این سیاست‌های جایگزین بوده است. اقتصاد مقاومتی ایران، با تمرکز بر تولید داخلی، و اتکا به انباشت ذخایر فناوری و صنعتی، بیشتر در مسیر دستیابی به پایداری به‌پیش رفته است تا کاهش وابستگی به کالاهای وارداتی و صادرات نفت. ایران با چنین رویکردهایی توانسته است آثار کوتاه‌مدت و میان‌مدت تحریم‌ها را کاهش دهد، اما درحال‌حاضر درگیر آثار متأخر این تحریم‌ها شده است، ازجمله کمبود سرمایه‌گذاری‌های ضروری برای رشد بلندمدت، با خطر آشکارشدن دورماندن از صنایع. در سال‌های اخیر، ایران روابط اقتصادی و امنیتی خود را با چین از طرق زیر تحکیم بخشیده است: توافق‌های دوجانبه و چندجانبه، در کنار همکاری‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، ازجمله عضویت اخیر در سازمان همکاری شانگهای (اسکو) و بریکس، هم‌زمان با توافق‌های تجاری با اتحادیة اقتصادی اوراسیا. در این مطالعه، با استفاده از رویکرد استنباطی و روش‌های کیفی تلاش شده است تغییرات اخیر ایران به‌سمت منطقه‌گرایی جدید با تأکید بر منافع و فرصت‌های جذب سرمایه‌گذاری‌های لازم بررسی شود. در نهایت، به این نتیجه دست یافتیم که این تحولات برای بازگرداندن تعادل اقتصادی به شرایط قبل از تحریم‌ها با بهره‌گیری از افزایش نقش منطقه‌گرایی جدید در بروز نظم چندقطبی و ظهور جنوب جهانی اهمیت حیاتی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزة موضوعی: ایران

Scope: Iran

 

Ahmed R, Abweny M, Benjasak C, Nguyen D. (2024). “Financial sanctions and environmental, social, and governance (ESG) performance: A comparative study of ownership responses in the Chinese context”. Journal of Environmental Management. 351, 119718, doi: https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2023.119718.
Batmanghelidj E. (2024). The limit of Iran’s Industrial Resilience. https://www.clingendael.org/publication/limit-irans-industrial-resilience (Accessed on 01 May 2024).
Bne Intellinews. (2024). “BRICS currency is coming soon”. https://www.intellinews.com/brics-currency-is-coming-soon-iranian-ambassador-325781/ (Accessed on: 21 May 2024). 
Chaziza M. (2020). "The impact of U.S. sanctions on Iran’s engagement and integration in the Belt and Road Initiative”. Digest of Middle East Studies. 29(2): 167-182. doi: https://doi.org/10.1111/dome.12215.
Ertan B, Rashid Y. (2022). “Iran’s permanent membership at SCO: Expectation and reality”. https://iramcenter.org/uploads/files/IransPermMemb_v5-190222.pdf (Accessed on: 20 May 2024).
Kayhan. (2023). “BRICS decides to expand developing bloc”. https://kayhan.ir/en/news/118647/brics-decides-to-expand-developing-bloc (Accessed on: 7 June 2024).
Khajehpour B. (2024) “Deep data: The Iranian economy in 2024”. https://amwaj.media/article/deep-data-the-iranian-economy-in-2024 (Accessed on 10 May 2024).
Kozhanov NA. (2022). "Iran’s economy under sanctions: Two levels of impact”. Russia in Global Affairs. 20(4): 120-140. doi: 10.31278/1810-6374-2022-20-4-120-140.
Söderbaum F. (2003). "Introduction: Theories of new Regionalism". Söderbaum F, Shaw TM. (Eds). Theories of New Regionalism. New York: Palgrave Macmillan: 1-21.
Spandler K, Söderbaum F. (2023). Working Paper: Sovereignty and Regionalism: A new Framework. No. 05. Institute on Comparative Regional Integration Studies, UNU-CRIS. https://cris.unu.edu/sites/cris.unu.edu/files/UNU-CRIS_Working-Paper_Spandler_and%20Soderbaum_23.05.pdf (Accessed on: 16 May 2024).
Rashid Y. (2022). The Latest Status of the 25-Year Comprehensive Cooperation Agreement between Iran and China. https://iramcenter.org/en/the-latest-status-of-the-25-year-comprehensive-cooperation-agreement-between-iran-and-china-737 (Accessed on: 16 May 2024). 
Reuters. (2022). “Iran and Russia’s Gazprom sign primary deal for energy cooperation”. https://www.reuters.com/business/energy/iran-russias-gazprom-sign-primary-deal-energy-cooperation-2022-07-19/ (Accessed on 21 May 2024).
Watkins S. (2024). “Russian and Iran’s new ‘energy corridor’ is packed with dangers for the West”. https://oilprice.com/Energy/Crude-Oil/Russian-And-Irans-New-Energy-Corridor-Is-Packed-With-Dangers-For-The-West.html (Accessed on: 22 May 2024).