دولت عایق و تداوم منازعه در افغانستان

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

گروه روابط بین‌الملل، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

دراین مقاله، با روش کیفی و با استفاده از منابع اسنادی و کتابخانه‌ای، فهم چرایی تداوم منازعه در افغانستان بررسی شده است. دولت افغانستان از بدو تأسیس تا اکنون همواره درگیر منازعه و بی‌ثباتی بوده است. ریشه‌های تداوم منازعه و بی‌ثباتی در افغانستان در سه سطح دسته‌بندی شده است.1. عوامل داخلی (شامل قومیت، زبان، مذهب و فقدان نهادهای سیاسی و اقتصادی)؛ 2. عوامل منطقه‌ای (عضویت کامل هیچ‌یک از مناطق هم‌جوار را ندارد؛ اما همواره از مناطق پیرامونی متأثر است؛ به‌عبارت‌دیگر، یکی از مهم‌ترین عوامل تداوم منازعه در افغانستان، سرریز منازعات از مناطق پیرامون در افغانستان است)؛ 3. عوامل سطح نظام بین‌الملل (شامل رقابت قدرت‌های بزرگ و هم‌جواری افغانستان با چین و روسیه). پرسش پژوهش این است که مناطق پیرامونی افغانستان چگونه در تداوم منازعه در این کشور تأثیرگذار هستند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برای نخستین‌بار است که کشور افغانستان به‌عنوان دولتی عایق مطرح می‌شود و از وضعیت حائل گذر کرده است. ازاین‌رو، افغانستان، به‌مثابة دولت عایق، به مجموعه‌های امنیتی و منطقه‌ای پیرامونی خود (جنوب و غرب آسیا، و آسیای مرکزی) متعلق نیست و به‌دلیل ضعف هم‌سرنوشتی بین افغانستان و این مناطق، به زمین‌بازیی تبدیل ‌شده است که منازعات از مناطق پیرامون در این کشور سرریز می‌شود. در نتیجه، این کشور همواره درگیر تداوم منازعه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزه موضوعی: افغانستان

Main Object: Afghanistan

پیشگامی‌فرد ز، رحیمی م. (1387). «جایگاه افغانستان در ژئواستراتژی نظام نوین جهانی». نشریة تحقیقات جغرافیایی. 811): 99- 132.
تمنا ف. (1378). سیاست خارجی آمریکا در افغانستان: طرح خاورمیانه بزرگ، دولت-ملت‌سازی و مبارزه با تروریسم. پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
تنزه‌ای م‌ط، موسوی‌نیای‌زارع م‌ر، علیپور ق. (1393). «امنیت در افغانستان نگاهی به آینده». کنگرة بین‌المللی فرهنگ و اندیشة دینی. قم. https://civilica.com/doc/301193.
حق‌پناه ج، رحیمی س‌م. (1400). ژئوپلیتیک افغانستان و تحولات منطقه­ای غرب آسیا. نشر دانشگاه امام صادق، تهران.
حسین‌خانی ا. (1390). «امنیت افغانستان و مسئله قدرت­یابی دوباره طالبان». فصلنامة تخصصی علوم سیاسی. 16205- 240.
خانی ع‌ع. (1384). امنیت بین‌الملل 3. نشر مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
خلیلی م. (1401). افغانستان پیشا ملت نا دولت. انتشارات بدخشان، مشهد.
رحیمی س‌م، عارفی ع. (1399). ژئوپلیتیک و منازعه افغانستان. نشر واژه، کابل.
رحیمی م‌ر. (1398). نقدی بر ساختار نظام در افغانستان. انتشارات عازم، کابل.
شاران ت. (1395). دولت شبکه­ای؛ رابطه­ی قدرت و ثروت در افغانستان بعد از سال 2001. نشر واژه، کابل.
فاطمی‌نژاد ا، محمدزاده ع‌ر. (1397). «بررسی جایگاه افغانستان جدید در مجموعه‌های امنیتی منطقه‌ای از آسیای مرکزی تا آسیای جنوبی». مطالعات اوراسیای مرکزی. 11(2): 399- 416. 10.22059/jcep.2019.216523.449668 doi.
فصیحی دولتشاهی م‌ع. (1399). منازعه داخلی افغانستان و تحولات امنیت جنوب آسیا (2018-2001). نشر مؤسسة فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
معین‌الدینی ج. (1386). «طرح خاور میانه بزرگ: الگوی نوسازی بومی و گسترش همگرایی منطقه‌ای». دانشنامة حقوق و سیاست. 7: 61- 77.
وثوقی س، فلاحی ش، حیدری ق‌ع. (1393). «تبیین جایگاه افغانستان به عنوان کانون چند زیرسیستم منطقه‌ای با تاکید بر منطقه آسیای جنوبی و نقش هندوستان». فصلنامة آسیای مرکزی و قفقاز. 87: 149- 177.
هادیان ح. (1388). «ضعف ساختاری دولت-ملت‌سازی در افغانستان: جغرافیا و قومیت». فصلنامة راهبرد. 18(51): 133- 152.
 
Snetkov A, Aris S. (2013). New Security Challenges: The Regional Dimensions to Security, The Other Side of Afghanistan. Centre for Security Studies, ETH Zurich, Switzerland.
Bhatia M, Sedra M. (2008). Afghanistan, Arms and Conflict. Routledge.
Buzan B. (2016). People, States & Fear: An Agenda for International Security, Studies in the Post-Cold War Era. ECPR Press.
Buzan B, Waever O. (2003). Regions and Powers. Cambridge.
Hanif M. (2010). “Indian involvement in Afghanistan in the context of the South Asian security system”. Journal of Strategic Security. 2(3): 13-26.
Muhammad Kh, Sabir AKh. (2019). “Peace in Afghanistan: Role of regional countries and United States”. Central Asia Journal. 85. doi: 10.54418/ca-85.8.
Laruelle M, Peyrouse S, Axyonova V. (2013). “The Afghanistan-Central Asia relationship: what role for the UE?”. www.eucenteralasia.eu.
McLachlan K. (2007). “Afghanistan: The geopolitics of a buffer state”. Geopolitics and International Boundaries. 2(1): 82-96. doi: 10.1080/13629379708407579.
Mearsheimer JJ. (2001). The Tragedy of Great Power Politics. New York.
Nourzhanov K, Saikal A. (2021). The Spectre of Afghanistan Security in Central Asia. Bloomsbury Publishing Plc.
Parkes A. (2019). “Considered Chaos: Revisiting Pakistan’s ‘Strategic Depth’ in Afghanistan”. Strategic Analysis. 43(4). https://doi.org/10.1080/09700161.2019.1625512.
Punch Magazine (1878). “Great Game Cartoon”. 30 November.
Radoman J. (2018). “Small states in world politics: State of the art”. Journal of Regional Security. 13(2): 179-200. doi:10.5937/JRS1802179R.
Rotberg RI. (2003). Failed states, collopsed states, weak state: Causes and indicators. https://www.brookings.edu/wpcontent/uploads/2016/07/statefailureandstateweaknessinatimeofterror_chapter.pdf.
Star SF. (2005). “A ‘Greater Central Asia partnership’ for Afghanistan and its Neighbors”. www.silkroadstudies.org.
Tadjbakhsh Sh. (2012). Central Asia and Afghanistan: Insulation on the Silk Road, between Eurasia and the Heart of Asia. Paper 3 of the PRIO Project ‘Afghanistan in a Neighbourhood Perspective.
Sasurski L. (2022). “Regional security complex theory: Why is this concept still worth developing?”. Athenaeum. 73(3): 137-153. https://doi.org/10.15804/athena.2022.75.08.