تأثیر جنگ ۲۰۲۲ اوکراین بر کوریدورهای ترانزیتی قفقاز

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

گروه روابط بین‌الملل، دانشکدة علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

جنگ اوکراین را شاید بتوان جدی‌ترین تنش میان روسیه و غرب پس از جنگ سرد دانست که دامنة آن از اوکراین فراتر رفته و مناطق پیرامونی را در سطوح متفاوت متأثر کرده است. قفقاز یکی از مناطق هم‌جوار این منازعه بوده و از آغاز این جنگ تحت‌تأثیر جدی قرار گرفته است. در این پژوهش تلاش شده است تا به این سؤال پاسخ داده شود که چگونه جنگ اوکراین بر کوریدورهای اقتصادی قفقاز تأثیر گذاشته است؟ برای پاسخ به این پرسش این فرضیه به آزمون گذاشته شد که افزایش خطرهای اقتصادی حاصل از جنگ، خلأ قدرت در قفقاز به‌دلیل تمرکز روسیه بر جنگ اوکراین و تقاضای اروپا برای منابع جدید انرژی سه عامل مهم افزایش اهمیت کوریدورهای اقتصادی در قفقاز بوده است. در این مقاله سعی شده است تا با استفاده از اسناد موجود و کتابخانه‌ای، بهره‌گیری از روش پژوهش کیفی و با رویکردی توصیفی-تحلیلی به این سؤال اصلی پاسخ داده شود. داده‌های این پژوهش حاکی از آن است که با شروع جنگ اوکراین، مسیرهای ترانزیت کالا و انرژی از قفقاز در مرکز توجه ذی‌نفعان قرار گرفته است؛ ازجمله خطوط لولة باکو-تفلیس-جیهان، دالان غربی کوریدور شمال- جنوب، کوریدور تراسیکا و دالان زنگزور‌. همچنین، به‌نظر می‌رسد چین در آیندة نزدیک به منطقة قفقاز برای طرح یک کمربند یک جاده تمایل بیشتری از خود نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حوزة موضوعی: اوکراین، روسیه، قفقاز

Scope: Ukraine, Russia, Caucasus

حیدری غ. (1390). «جایگاه ژئوپلتیک قفقاز در سیاست قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای». فصلنامة تحقیقات سیاسی و بین‌المللی. 7: 207- 245.
دهشیری م، کاظمی ع، سورتچی م. (1399). «سیاست‌های امنیت انرژی اتحادیه اروپا». دانش تفسیر سیاسی. 2(3): 115- 141.
دهقانی فیروزآبادی س. (1388). «سیاست امنیتی جمهوری اسلامی ایران در قفقاز جنوبی». فصلنامه ژئوپلیتیک. 6(1): 208- 239.
رئیسی‌نژاد آ، بوشهری م. (1401). «مثلث جاده ابریشم نوین: چین، روسیه و اروپا». فصلنامة مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز. 28(117): 127- 152.
سلیمی ج، دادگستر ه‌ذ. رضایان ا. (1401). «جایگاه آذربایجان در امنیت انرژی اروپا». دانش تفسیر سیاسی. 4(14): 1- 23.
عادل ف. (1401). عصر کریدورها و ابتکارات منطقه‌ای: بررسی ابتکارهای ترانزیتی مختلف در منطقه غرب آسیا. مؤسسه مطالعات جهان معاصر. https://jahanemoaser.ir/the-era-of-corridors-and-regional-initiatives-a-review-of-various-transit-initiatives-in-the-west-asian-region/.
فرخی م. (1402). «ارمنستان در مناقشه با جمهوری آذربایجان تنها مانده است/ کاهش نفوذ روسیه در قفقاز جنوبی و پیشروی ترکیه». https://www.iscanews.ir/news/1182028/.
فلاحت‌پیشه ح‌ا، شربتی و، مظفری م. (1394). «سیاست خارجی ترکیه در قفقاز جنوبی و منافع ایران و روسیه». فصلنامة پژوهشهای راهبردی سیاست. 3(12): 37. https://www.sid.ir/fa/VEWSSID/J_pdf/4027313954706.pdf.
گل‌محمدی و، عزیزی ح‌ر. (1401). «جایگاه قفقاز جنوبی در منطقه‌گرایی سیاست خارجی ایران». مطالعات اوراسیای مرکزی. 15(1): 281- 305. doi: https://doi.org/10.22059/jcep.2022.345811.450084.
مطلبی م، موسوی س‌م‌ر، توتی ح‌ع. (1393). «سیاست جمهوری اسلامی ایران و اتحادیة اروپا در قفقاز جنوبی: تقابلگرایی یا همکاری‌جویی». مطالعات اوراسیای مرکزی. 7(2):355- 374. doi: 10.22059/JCEP.2014.52984.
Al-saidi M. (2023). "White knight or partner of choice ? The Ukraine war and the role of the Middle East in the energy security of Europe". Energy Strategy Reviews. 49(July): 101116. doi: 10.1016/j.esr.2023.101116.
Aliyeva A. (2022). The European Union Policy in the South Caucasus Author. https://ssrn.com/abstract=4192555. (Accessed on: 17/08/2022).
Avdaliani E. (2021). "Iran in the South Caucasus: Adjustment and evolution". Rusi. https://rusi.org/explore-our-research/publications/commentary/iran-south-caucasus-adjustment-and-evolution. (Accessed on: 26/02/2021).
Aze.Media. (2022). "Zangezur corridor: new transport route to connect Europe and Asia. August 9". https://aze.media/zangezur-corridor-new-transport-route-to-connect-europe-and-asia/. (Accessed on: 09/08/2022).
BBCPersian. (2023). "Gallant in Baku: We have foiled fifty Iranian assassination plots". https://www.bbc.com/persian/articles/czqyl30yz6yo. (Accessed on: 13/01/2023).
Bishku MB. (2009). "The South Caucasus Republics and Israel". Middle Eastern Studies. 45(2): 295-314. doi: 10.1080/00263200802697415.
Bocse AM. (2019). "EU energy diplomacy: Searching for new suppliers in Azerbaijan and Iran". Geopolitics. 24(1): 145-173. doi: 10.1080/14650045.2018.1477755.
Carafano JJ. (2022). "Central Asia’s Middle Corridor gains traction at Russia’s expense". Economy. https://www.gisreportsonline.com/r/middle-corridor/. (Accessed on: 29/08/2022). 
Eldem T. (2022). "Russia’s war on Ukraine and the rise of the Middle Corridor as a third vector of Eurasian connectivity: Connecting Europe and Asia via Central Asia, the Caucasus, and Turkey". SWP Comment. 64: 1-7. doi: 10.18449/2022C64.
European Commission. (2022). "REPowerEU: Joint European Action for more affordable, secure and sustainable energy". https://sanctionsnews.bakermckenzie.com/european-commission-introduces-repowereu-joint-european-action-for-more-affordable-secure-and-sustainable energy/#:~:text=On%208%20March%202022%2C%20the,before %202030%2C%20starting%20with%20gas. (Accessed on: 10/03/2022).
European Parliament. (2022). "Russia’s war on Ukraine : Implications for EU energy supply". https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/ATAG/2022/729281/ EPRS_ATA(2022)729281_EN.pdf. (Accessed on: 30/03/2022).
Gotev G. (2016). "New discoveries improve the Southern Gas Corridor prospects". EurActiv. https://www.euractiv.com/section/energy/news/new-discoveries-improve-the-southern-gas-corridors-prospects/. (Accessed on: 05/09/2016).
Hosseinzadeh V. (2021). "The role of natural gas in energy diplomacy of the Islamic Republic of Iran and the Russian Federation: Capacities and Obstacles". Journal of Central Eurasia Studies, Faculty of Law and Political Science. 14(2): 75-100. doi: 10.22059/JCEP.2022.322674.450000.
Iea. (2022). "A 10-Point Plan to Reduce the European Union’s Reliance on Russian Natural Gas". https://www.iea.org/reports/a-10-point-plan-to-reduce-the-european-unions-reliance-on-russian-natural-gas. (Accessed on: 03/03/2022).
Iskandarov K, Mahammadali VM, Gardashkhan AG. (2020). "Caspian region: Geopolitical arena. Clash of interests and energy security". Civitas et Lex. 26(2): 7-22. doi: 10.31648/cetl.5138. [in Russia]
İsmayılov O. (2022). "Azerbaijan’s transit and transport-logistics capabilities are continuously developing. Ikisahil". https://ikisahil.az/post/347032-azerbaycanin-tranzit-ve-neqliyyat-logistika-imkanlari-davamli-olaraq-inkishaf-edir. (Accessed on: 21/09/2022). [in Russia]
Johannesson J, Clowes D. (2022). "Energy resources and markets- perspectives on the Russia-Ukraine war". European Review. 30(1): 4-23. doi: 10.1017/S1062798720001040.
Kaleji V. (2023). "Iran and the Role of Transit Corridors in the South Caucasus in the Context of the War against Ukraine". Caucasus Analytical Digest. 132. doi: 10.3929/ethz-b-000613995.
Kaya MK. (2009). "The Eastern dimension in Turkish foreign policy grows". Turkey Analyst. 2(8). https://www.turkeyanalyst.org/publications/turkey-analyst-articles/item/184-the-eastern-dimension-in-turkish-foreign-policy-grows.html. (Accessed on: 12/10/2009)
Khan MA. (2022). "International North South transport corridor". The Nation. https://www.nation.com.pk/columnist/masud-ahmad-khan. (Accessed on: 01/08/2022).
Kilinç R. (2001). The Place of Social Identity in Turkey’s Foreign Policy Options in the Post-Cold War Era in the Light of Liberal and Constructivist Approaches. Bilkent Universitesi. [in Türkiye]
Kucharski J. (2023). "European energy security". Macdonald Laurier Institute. 18. https://macdonaldlaurier.ca/wp-content/uploads/2023/04/20230401_European_energy_ security_Kucharski_PAPER_FWeb.pdf. (Accessed on: 30/04/2023)
Leverett F, Bingbing W. (2017). "The new silk road and China’s evolving grand strategy". China Journal. 77(77): 110-132. doi: 10.1086/689684.
Masters J. (2023). Ukraine: Conflict at the Crossroads of Europe and Russia. Council on Foreign Relation. https://www.cfr.org/backgrounder/ukraine-conflict-crossroads-europe-and-russia#:~:text=Russia’s invasion of Ukraine in,turning point for European security. (Accessed on: 14/02/2023).
McWilliams B, Sgaravatti G, Tagliapietra S, Zachmann G. (2022). "A grand bargain to steer through the European Union’s energy crisis". Policy Contribution 14/2022, Bruegel. https://www.bruegel.org/policy-brief/grand-bargain-steer-through-european-unions-energy-crisis. (Accessed on: 30/09/2022).
Minassian G. (2022). "How the War in Ukraine Intersects With the South Caucasus, Part I". EvnReport. https://evnreport.com/opinion/how-the-war-in-ukraine-intersects-with-the-south-caucasus-part-i/. (Accessed on: 12/12/2022).
Parsi.euronews. (2023). "European countries increase gas imports from Azerbaijan". https://parsi.euronews.com/2023/04/25/european-countries-increase-gas-imports-from-azerbaijan. (Accessed on: 25/04/2023).
Pushp P. (2022). Ukraine-Russia Crisis: Belt and Road Initiative and China’s diplomacy. Moderndiplomacy. https://moderndiplomacy.eu/2022/03/08/ukraine-russia-crisis-belt-and-road-initiative-and-chinas-diplomacy/. (Accessed on: 08/03/2022).
Rajabi M. (2022). "Republic of Azerbaijan’s strategy and behavioral pattern in the confrontation between the Islamic Republic of Iran and Israel". Central Eurasia Studies. 15(1): 53-75. doi: 10.22059/jcep.2022.339448.450063.
Sarkhanov T, Huseynli N. (2023). "The importance of energy reserves in the Caspian Sea basin in the energy security policy of the European Union". Multidisciplinary Reviews. 6(1): doi: 10.31893/multirev.2023004.
Sputnik.az. (2023). "Iran and Russia have agreed to invest in the construction of the Rasht-Astara railway". https://sputnik.az/20230118/ran-ve-rusiya-rest-astara-demir-yolunun-tikintisine-sermaye-ile-bagli-raziliga-gelibler-450790456.html. (Accessed on: 18/01/2023).
Srivastava ADP. (2016). "North-South transit corridor". Vivekananda International Foundation. https://www.vifindia.org/article/2016/october/24/international-north-south-transit-corridor. (Accessed on: 24/10/2016). [in Russia]
Suchkov M. (2015). Sources of Israel’s Policy in the Caucasus. Carnegie Endowment For International Peace. https://carnegiemoscow.org/commentary/58972. (Accessed on: 05/02/2015).
Sushentsov A, Neklyudov N. (2020). "The Caucasus in Russian foreign policy strategy". Caucasus Survey. 8(2): 127-141. doi: 10.1080/23761199.2020.1759888. [in Russia]
Suvanova MS. (2018). "Turkey’s policy in the South Caucasus". Problems of the Post-Soviet Space. 5(3): 284-297. [in Russia]
Vasa L, Barkanyi P. (2023). "Geopolital and Geo-Economic Importance of the Middle Corridor: A Chompreshive Overview". Eurasian Journal of Economic and Business Studies. 2(67): 20-32). doi: 10.47703/ejebs.v2i67.295.
Yildirimçakar E. (2019). "An evaluation of the rising impact of Turkey and China-Central Asiawest Asia Economic Corridor (CCAWAEC) on The Belt And Road Initiative (BRI). Transportation Research, Part E. 122: 581-604. doi: 0000-0001-6501-5471.